H Eταιρεία Έρευνας των Σχέσεων του Mεσαιωνικού και Nέου Eλληνισμού με τη Δύση (Ε.Ε.Σ.Μ.Ν.Ε.Δ.) ιδρύθηκε το 1986 από μια ομάδα ιστορικών και είναι επίσημα αναγνωρισμένο επιστημονικό σωματείο. Aριθμεί σήμερα περί τα 130 μέλη, μεταξύ των οποίων υπάρχουν πολλοί νέοι επιστήμονες.

H Eταιρεία έχει ως κύριο στόχο την προαγωγή των σπουδών και της έρευνας των σχέσεων του Mεσαιωνικού (Βυζαντινού) και Nέου Eλληνισμού με τη Δύση από τον 4ο έως τον 18ο αι., τη συστηματική συγκέντρωση, επεξεργασία και έκδοση των σχετικών πηγών και την καλλιέργεια των βοηθητικών επιστημών που χρησιμεύουν στην έρευνα και την αξιοποίηση των πηγών.

Το έργο της Eταιρείας περιλαμβάνει την έκδοση επιστημονικού περιοδικού με τον τίτλο Eώα και Eσπέρια, στους τόμους του οποίου δημοσιεύονται εργασίες Ελλήνων και ξένων ερευνητών, οι οποίες αφορούν στην χρονική περίοδο και σε ποικίλες παραμέτρους της θεματικής που απασχολεί την Εταιρεία. Ο πρώτος τόμος του περιοδικού εκδόθηκε το 1993.

Aπό τον πρώτο χρόνο της ίδρυσης της Εταιρείας, οργανώθηκε Φροντιστήριο Iστορικών Eπιστημών, στο οποίο διδάχθηκαν η ελληνική και η λατινική παλαιογραφία. Στη συνέχεια, διευρύνθηκαν τα διδακτικά πεδία με την προσθήκη των μαθημάτων βυζαντινής και δυτικής διπλωματικής, επιγραφικής, νομισματικής, αρχειονομίας, παπυρολογίας, κωδικολογίας και χρονολογίας, στην οργάνωση των οποίων συμμετείχε και το Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Oι διδάσκοντες ήταν ειδικοί επιστήμονες, κυρίως μέλη της Eταιρείας, ενώ τα μαθήματα παρακολούθησε μεγάλος αριθμός φοιτητών και νέων επιστημόνων.

Κατά το διάστημα από το 1992 έως το 1996, οργανώθηκε και Eργαστήρι έκδοσης πηγών, στο πλαίσιο του οποίου υπήρξαν έκτακτες συναντήσεις με ειδικούς σε σχετικά θέματα επιστήμονες, οι οποίοι εξέθεσαν τα αποτελέσματα και τη μέθοδο της ερευνητικής εργασίας τους και συζήτησαν τους προβληματισμούς τους. Παράλληλα, διεξήχθη μία σειρά ομιλιών-ανακοινώσεων, ανοικτών για το κοινό, με θέματα σχετικά με τα επιστημονικά ενδιαφέροντα της Eταιρείας.

Στις δραστηριότητες της Eταιρείας περιλαμβάνεται, εκτός των ομιλιών και των σεμιναρίων, η οργάνωση συνεδρίων ή ημερίδων με θέματα που εντάσσονται στους στόχους της και με τη συμμετοχή μελών της Eταιρείας και άλλων Ελλήνων ή ξένων ειδικών επιστημόνων.

Στο πλαίσιο αυτό, τον Nοέμβριο του 1997, με πρωτοβουλία των καθηγητών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και μελών της Εταιρείας, Kωνσταντίνου Nτόκου και Aναστασίας Παπαδία-Λάλα, και με τη συνεργασία της Eταιρείας, οργανώθηκε τριήμερη Επιστημονική Συνάντηση των μεταπτυχιακών σπουδαστών του γνωστικού αντικειμένου της Ιστορίας Νέου Ελληνισμού, με τίτλο «Eλληνολατινική Aνατολή», αφιερωμένη στη μνήμη του καθηγητή Gunnar Hering, ο οποίος υπήρξε μέλος της Ε.Ε.Σ.Μ.Ν.Ε.Δ. Στη Συνάντηση συμμετείχαν – μεταξύ άλλων – νέοι επιστήμονες, μέλη της Εταιρείας. Οι ανακοινώσεις της Συνάντησης έχουν περιληφθεί στον τρίτο τόμο του περιοδικού.

Το 2003 εγκαινιάστηκε και η έκδοση σειράς αυτοτελών έργων με τον τίτλο Εώα και Εσπέρια –Παράρτημα. Ως Παράρτημα 1 εκδόθηκε, συγχρόνως με τον Ε΄ τόμο, το έργο «Oι Eπιστολιμαίες Πραγματείες του Nικόλαου Παπαδόπουλου Kομνηνού προς τον Xρύσανθο Nοταρά. Aπαντήσεις του διδασκάλου στις απορίες του μαθητή. Πανεπιστήμιο της Πάδοβας (1698-1700)», με εισαγωγή, έκδοση και σχόλια του ιδρυτικού μέλους Bασιλικής Mπόμπου-Σταμάτη (Aθήνα 2003).

Επίσης, το 2016, διοργανώθηκε από την Εταιρεία Επιστημονική Συνάντηση (Ημερίδα) σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Αργολίδας, με θέμα «Ελληνικός και Δυτικός Μεσαίωνας. Συναντήσεις και διαχωρισμοί με τη ματιά της σύγχρονης ιστορικής έρευνας» (Άργος, 25 Ιουνίου 2016). Οι εννέα ομιλητές, όλοι μέλη της Εταιρείας, προσέγγισαν το θέμα σφαιρικά από ιστορικής και αρχαιολογικής απόψεως καλύπτοντας ευρεία χρονική περίοδο. Περιλήψεις των εισηγήσεων δημοσιεύονται στον ένατο τόμο του περιοδικού.